เลวร้ายกว่าแผ่นดินไหว

พลวัตปี 2018 : วิษณุ โชลิตกุล

วันจันทร์ที่ผ่านมา เกิดแผ่นดินไหวร้ายแรงห่างจากเมืองหลวงคาราคัน ของเวเนซุเอลา มีคนตายหลายร้อยคนจากระดับความรุนแรง 6.3-7.0 ริกเตอร์ แต่ประชาชนประเทศนั้นเฉยเมยกับสถานการณ์ที่เกิดขึ้น เพราะสิ่งที่เลวร้ายกว่าแผ่นดินไหวเกิดขึ้นในวันเดียวกัน

ค่าเงินใหม่ที่เรียกสวยหรูว่า sovereign bolivar ถูกประกาศใช้อย่างเป็นทางการ และยกเลิกธนบัตรหรือเงินรุ่นเดิมทั้งหมดให้ไร้ค่าไป กำลังสร้างนรกบนดินให้กับประชาชนที่เลือกรัฐบาลชุดปัจจุบันของนายนิโกลัส มาดูโร เข้ามาบริหารประเทศ สืบทอดมรดกของอูโก ชาเวซ ที่ล่วงลับไป

เงินโบลิวาร์แบบเดิมของเวเนซุเอลา กลายเป็นเพียงแผ่นกระดาษที่ไร้ค่า หลังจากประเทศประสบวิกฤติเศรษฐกิจขั้นรุนแรง แสดงให้เห็นว่าปัญหาเงินเฟ้อรุนแรงของเวเนซุเอลาอยู่ในขั้นสาหัสเพียงใด

ประธานาธิบดีนิโกลัส มาดูโร ของเวเนซุเอลา ให้ธนาคารกลางดำเนินการเริ่มใช้ธนบัตรสกุลโบลิวาร์แบบใหม่ ที่มีการตัดจำนวนเลขศูนย์ในธนบัตรเดิมลง 5 หลัก มีผลเมื่อวันที่ 20 ส.ค. โดยอ้างว่า เพื่อบรรเทาภาวะเงินเฟ้อรุนแรง (Hyperinflation) ในประเทศ ซึ่งกองทุนการเงินระหว่างประเทศ (ไอเอ็มเอฟ) คาดการณ์ว่าจะพุ่งแตะ 1,000,000% ในปีนี้

ความเคลื่อนไหวเพื่อตั้งเงินใหม่ เป็นผลจากการผิดนัดชำระหนี้ของพีดีวีเอสเอ รัฐวิสาหกิจด้านพลังงานรายใหญ่ที่สุดของเวเนซุเอลา ที่ครบกำหนดชำระ 150,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 4.8 ล้านล้านบาท) เมื่อปลายเดือน พ.ย.ที่ผ่านมา ซึ่งมูลค่าหนี้สาธารณะค้างชำระดังกล่าวคิดเป็นสัดส่วนสูงถึง 30% ของมูลค่าหนี้สาธารณะของเวเนซุเอลาในปัจจุบัน

ทั้งนี้เวเนซุเอลาเคยได้ชื่อว่าเป็นประเทศที่ร่ำรวยที่สุดในภูมิภาคอเมริกาใต้ ทั้งยังติด 1 ใน 20 ประเทศที่มั่งคั่งที่สุดในโลก มีน้ำมันดิบสำรองอยู่ใต้ดินมากถึง 298,000 ล้านบาร์เรล แต่ตอนนี้เวเนซุเอลาตกอยู่ในสภาพวิกฤติที่เลวร้ายที่สุดในประวัติศาสตร์ โดยรัฐบาลมีหนี้สินมหาศาล เงินเฟ้อพุ่งทะยานไม่จบสิ้น อัตราขยายตัวเศรษฐกิจติดลบ กลายเป็นประเทศที่เศรษฐกิจย่ำแย่ที่สุดในอเมริกาใต้

สำหรับมูลค่าของ Sovereign Bolívar จะผูกติดกับ ‘เปโตร’ (Petro) ซึ่งเป็นสกุลเงินเข้ารหัส หรือ Cryptocurrency ของเวเนซุเอลาที่อ้างอิงกับราคาน้ำมันในประเทศ โดย 1 เปโตร มีค่า 3,600 Sovereign Bolivar หรือ 60 เหรียญสหรัฐ

ทางการเวเนซุเอลาประกาศให้เมื่อวานนี้เป็นวันหยุดราชการ ซึ่งเป็นวันเดียวกับที่ระบบอินเทอร์เน็ตแบงกิ้งระงับการทำงานเป็นเวลาหลายชั่วโมง เพื่อปรับระบบการทำงานให้สอดคล้องกับธนบัตรสกุลเงินโบลิวาร์แบบใหม่ และประชาชนที่ถอนเงินสามารถถอนผ่านเครื่องเอทีเอ็มได้แค่วันละ 10 โบลิวาร์ใหม่เท่านั้น ซึ่งไม่พอใช้จ่ายอะไรเลย

ธุรกิจหลายพันแห่งในเวเนซุเอลาได้ปิดดำเนินงานชั่วคราวไม่มีกำหนด เพื่อปรับตัวกับการใช้เงินสกุลใหม่ รวมถึงพนักงานจำนวนมากที่หยุดอยู่บ้าน หลังรัฐบาลเริ่มใช้เงินสกุลใหม่อย่างเป็นทางการ ซึ่งในทางเทคนิคถือเป็นการรีแบรนด์และลดค่าเงินลง 95%

ไม่ใช่แค่นั้น ผู้นำเวเนซุเอลายังประกาศขึ้นภาษีเงินได้นิติบุคคลและขึ้นราคาแก๊ส รวมถึงปรับเพิ่มฐานค่าแรงขั้นต่ำ 3,000% เป็น 1,800 Sovereign Bolivar ต่อเดือน หรือ 30 เหรียญสหรัฐต่อเดือน จากเดิมที่ได้รับขั้นต่ำเดือนละ 1.8 ล้านโบลิวาร์ โดยประธานาธิบดีมาดูโร ระบุว่า เป็นส่วนหนึ่งของ ‘สูตร’ ที่เขาคิดขึ้นเพื่อช่วยพลิกฟื้นเศรษฐกิจ

การกระทำดังกล่าวซ้ำเติมให้ อัตราเงินเฟ้อยังคงขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยในช่วงไตรมาสแรกของปี 2018 เงินเฟ้อของเวเนซุเอลาเพิ่มขึ้น 454% และเพิ่มขึ้นถึง 8,900% ในช่วง 12 เดือนที่ผ่านมา ทำให้เกิดการล่มสลายของเศรษฐกิจและประชาชนอพยพออกจากประเทศวันละ 5,000 คนต่อวัน และภายในสิ้นปีนี้ก็จะมีปริมาณมากกว่า 5% หรือ 1.8 ล้านคนที่อพยพออกจากประเทศเวเนซุเอลา จนเพื่อนบ้านหลายประเทศประกาศไม่ยอมรับเพราะมากเกินไป

ความเลวร้ายนี้ยังไม่ถึงที่สุด แต่มีคำถามว่าทำไมคนในประเทศซึ่งส่งสาวงามติดรอบสุดท้ายมิสยูนิเวิร์สต่อเนื่องกว่า 20 ปี และมีสำรองน้ำมันมากเป็นที่สองของโลก จึงยอมสยบให้กับรัฐบาลชั่วร้ายที่ขายความฝันที่เป็นไปไม่ได้ ทำนอง magic realism โดยง่ายดายยาวนานกว่า 1 ทศวรรษ ยังเป็นปริศนา

ความเลวร้ายยิ่งกว่าแผ่นดินไหวที่เวเนซุเอลา จึงเป็นโจทย์ที่ยากจะเข้าใจ ทำนองเดียวกันกับความเลวร้ายที่เกิดกับสังคมไทยยามนี้