เงินสดคือพระเจ้า และปันผลระหว่างกาล

พลวัตปี 2020 : วิษณุ โชลิตกุล

ยามนี้คำว่าเงินสดคือราชัน หรือเงินสดคือพระเจ้า ดูเหมือนจะกลายเป็นคำอ้างยอดฮิตของผู้บริหารบริษัทที่หลบเลี่ยงการจ่ายเงินปันผลระหว่างกาล หรืองวดกลางปี…ไม่นับสถาบันการเงินที่ยืมมืออันสะอาดบริสุทธิ์ของ ธปท.มาใช้ประโยชน์

สื่อด้านเศรษฐกิจบางสำนักใช้ประเด็นนี้ไปสำรวจเพื่อหาตัวเลขว่าบริษัทจดทะเบียนใดบ้างในตลาดหุ้นไทยที่ไม่ยอมจ่ายปันผลระหว่างกาล แล้วพาดหัวว่าเกือบ 200 บจ.ที่ไม่จ่าย

ที่จริงแล้วไม่ใช่เรื่องใหญ่โตอะไรนักเพราะการจ่ายปันผลระหว่างกาลเป็นแค่เกมดันราคาหุ้นในยามโลว์ ซีซั่นตามปกติเท่านั้น ไม่ได้มีข้อบังคับอะไร ผูกมัดว่าต้องกระทำ

จะพูดตรง ๆ ก็ต้องบอกว่าเงินปันผลระหว่างกาลเป็นสิ่งที่เกินเลยข้อบังคับของกิจการก็ว่าได้เป็นเกมสร้างราคาหุ้นอย่างเลี่ยงบาลีเท่านั้นเองเพียงแต่เมื่อทำกันบ่อยจนชินก็เลยกลายเป็นจารีตไปว่าบริษัทไหนไม่จ่ายปันผลระหว่างกาลบริษัทนั้น “ขี้เหนียว” เงินปันผล ทั้งที่ว่าไปแล้วไม่มีนัยสำคัญอะไรเลย ท้ายที่สุดแล้วเงินปันผลจะต้องจ่ายตามเงื่อนไขที่แจ้งเอาไว้แล้วเช่นขั้นต่ำที่ 40% ของกำไรสุทธิต่อหุ้นเมื่อตอนสิ้นปี

ประเด็นปันผลบ่อยครั้งจึงไม่ต่างอะไรกับบริษัทบางแห่งที่ทำเท่ จ่ายเงินเดือนพนักงานเป็นรายปักษ์หรือสองสัปดาห์ครั้งหรือเดือนละสองครั้งซึ่งนอกจากรบกวนกระแสเงินสดของกิจการแล้ว มีผลให้พนักงานไม่ใส่ใจเรื่องการออมเงิน

การจ่ายเงินปันผลระหว่างการจึงเป็นแค่เพียงการ “โชว์พราวด์” ว่าบริษัทนี้มีกระแสเงินสดเหลือเฟือ ซึ่งเอาเข้าจริงไร้ความหมายใด ๆ เพราะมีเครื่องมือหลายอย่างที่สะท้อนว่าบริษัทมีกระเงินสดในมือมากพอใช้หนี้ ที่ครบตามกำหนดอายุ และการจ่ายเงินเดือนพนักงานเท่านั้นเอง

กระแสเงินสดของบริษัทใดสามารถดูได้จากงบเฉพาะเรื่อง เช่นงบกระแสเงินสด หรือไม่ก็ดูง่าย ๆ เช่นจาก Current ratio หรืออัตราส่วนสภาพคล่องที่เอาตัวเลขสินทรัพย์หมุนเวียน หารด้วยหนี้สินหมุนเวียน หากได้ค่าออกมามากกว่า 1 เท่า แสดงว่ามีสภาพคล่องดี ถ้าต่ำกว่าหนึ่ง แล้วตัวเลขหนี้เบิกเกินบัญชีโป่งพองน่าเกลียด เสมือนหนองฝีที่บวมเป่งใกล้แตกรอมร่อ ก็แสดงว่าเริ่มมีอาการชักหน้าไม่ถึงหลัง ต้องเอาตัวรอดด้วยการเอาเนื้อหมูไปปะเนื้อช้าง

คำว่างดจ่ายปันผลระหว่างกาลนอกจากความหมายของการเล่นเกมราคาหุ้นแล้ว จึงไม่มีความหมายอะไรมากมาย และเป็นคนละเรื่องกับคำว่ามีกระแสเงินสดดีพร้อม

หากเจาะลงลึกการงดจ่ายปันผลระหว่างกาล จึงเป็นการทำเกินเลยเพื่อตอบแทนผู้ถือหุ้นรายใหญ่ เพียงแต่รายย่อยได้ประโยชน์ตอบแทนปลอบใจให้ถือหุ้นต่อเท่านั้น

ในความเป็นจริง การรักษาเงินสดในกำมือให้เหมาะสม อย่ามากเกินไป ไม่ใช่เรื่องเสียหาย แต่เป็นความจำเป็นในสภาพเศรษฐกิจถดถอยหรือมีเค้าว่าจะเกิดวิกฤต ซึ่งบริษัทธุรกิจและผู้คนในสังคมมักจะ “ขาดเงินสด“ กันมากมายเนื่องจากรายได้หดหายพร้อมกับกำไร หรืออย่างเลวร้ายก็ถึงขาดทุน

การเติบโตก่อนหน้าช่วงเวลาดังกล่าว ทำให้บริษัทมีหนี้เพิ่ม และราคาหุ้นก็ไม่โสภาจนยากจะเพิ่มทุนได้ง่าย ๆ และการขอกู้เงินใหม่ หรือออกตราสารหนี้มาขายมักถูกปฏิเสธ หรือไม่ก็มีต้นทุนเพิ่ม ทำให้มูลค่าของกิจการและผู้ถือหุ้นลดลง

ในยามคับขัน กิจการที่มีเงินสดมากย่อมคงความได้เปรียบ เพราะยังสามารถพบช่องทางฉกฉวยโอกาสและปรับตัวเพื่อสร้างรายได้และกำไรเพิ่มในอนาคต

บริษัทที่มีเงินสดมาก มักจะไม่เจ๊งในยามที่ธุรกิจซบเซาอย่างหนัก เพราะต้นทุนการเงินต่ำกว่าคู่แข่ง ทำให้สามารถใช้เงินสดขยายตัว หรือกินส่วนแบ่งการตลาดมากขึ้น

ยิ่งกว่านั้น การมีเงินสดมากทำให้สามารถซื้อของถูก ที่มีคนเสนอขายกันเต็มไปหมด รวมทั้งที่ดิน วัตถุดิบ สิ่งปลูกสร้าง โรงงาน หรือแม้แต่หุ้นของกิจการต่าง ๆ ทั้งในและนอกตลาดหุ้น ทำให้มีความได้เปรียบในระยะต่อไป เพราะต้นทุนที่ได้มานั้น มักจะต่ำกว่าปกติ ทำให้สามารถทำกำไรได้มากขึ้นเมื่อวิกฤติผ่านพ้นไป

เพียงแต่การรักษาสภาพคล่องกับการงดหรือลดจ่ายปันผล เป็นคนละเรื่อง ไม่ควรเอามาปะปนกัน

กิจการที่อ้างเรื่องวิกฤตมางดจ่ายปันผล ถือว่าผู้บริหารมีความสามารถในการรับมือกับความไม่แน่นอนและความเสี่ยงต่ำ แต่การงดจ่ายปันผลในงวดสิ้นปีนั้นมีความหมายมากกว่าการงดจ่ายปันผลระหว่างกาลหลายเท่า

นักลงทุนในระดับ “คุณตลาด” จำต้องเข้าใจเรื่องนี้ให้ดีว่าบริษัทที่งดจ่ายปันผลระหว่างกาล แต่ยังสามารถรักษาสภาพคล่องทางการเงินได้ดี มีหนี้ต่ำ มีกำไรสะสมสูง และยังคงสามารถรักษาอัตรากำไรสุทธิได้ดี แถมราคาร่วงลงมาเกิน บางทีราคาต่ำกว่าบุ๊กแวลูมากผิดปกติ ถือว่าเป็นกิจการที่ราคาหุ้นต่ำเกินจริง ซื้อไว้มีแต่จะทำกำไรจากส่วนต่างราคา ไม่ต้องรอนานจนถึงปันผลงวดสิ้นปี

กับดักมายาที่ซ่อนไว้ในตัวเลขการงดหรือลดจ่ายปันผลระหว่างกาล อาจจะกลายเป็นโอกาสได้เสมอ

ขอแค่ทำการบ้านมาดีพอก็โอเคแล้ว