เกมซื้อเวลาของผู้แพ้พลวัต 2016

วิษณุ โชลิตกุล

 

วันพุธที่ 21 กันยายน ซาอุดีอาระเบียยื่นข้อเสนอที่ทำให้ราคาน้ำมันพุ่งแรงว่า พร้อมจะลดกำลังการผลิตลง ภายใต้เงื่อนไขว่า อิหร่านจะต้องร่วมมือลดกำลังการผลิตลงด้วย หลังจากอิหร่านเพิ่มการผลิตมากกว่าระดับ 3.6 ล้านบาร์เรลต่อวัน อันเป็นระดับเดิมก่อนถูกบอยคอตต์หลายปีก่อน

วันพฤหัสบดีถัดมา รัฐมนตรีน้ำมันรัสเซียออกมาทำให้ราคาน้ำมันร่วงเล็กน้อย เมื่อกล่าวว่า ข้อเสนอของซาอุดีอาระเบียที่จะปรับลดกำลังการผลิตน้ำมัน หากอิหร่านยินยอมที่จะตรึงกำลังการผลิตในปีนี้ จะไม่เพียงพอที่จะกระตุ้นราคาน้ำมันดิบได้ แต่ทางอิหร่านยังไม่ได้ตอบรับหรือปฏิเสธ

วันศุกร์ ตัวเลขสต๊อกสำรองน้ำมันดิบสหรัฐที่ลดลงมาก เพราะสภาพอากาศเลวร้ายในอ่าวเม็กซิโก ทำให้ราคาน้ำมันดิบรีบาวด์กลับแรง แต่กลับพลิกผันใหม่ร่วงลง หลังจากที่เจ้าหน้าที่ระดับบริหารรายหนึ่งของซาอุดีอาระเบียออกมากล่าวว่า เขาไม่คาดว่าการประชุมของกลุ่มประเทศผู้ผลิตน้ำมันในสัปดาห์หน้าจะบรรลุข้อตกลงใดๆ และการประชุมที่จะเกิดขึ้น 3 วันตั้งแต่จันทร์นี้ จะเป็นแค่การ “หารือ” เท่านั้น

ผลลัพธ์คือสัญญาน้ำมันดิบเวสต์เท็กซัส (WTI) ตลาดนิวยอร์กปิดดิ่งลง 3.82%

นี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่เกิดขึ้น ในความพยายามสร้างข่าวของยักษ์ใหญ่น้ำมันดิบโลกเพื่อแก้ปัญหาขาลงของราคาน้ำมัน

เริ่มต้นตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ปีนี้ มีความพยายามที่จะกอบกู้สถานการณ์ของชาติผู้ผลิตน้ำมัน ด้วยการสร้างกระแสว่า บรรดาชาติส่งออกน้ำมันทั้งที่เป็นสมาชิกของโอเปกและไม่ใช่ ได้หารือกันเพื่อวางแผนที่จะเปิดการประชุมเพื่อตรึงผลผลิตน้ำมันดิบครั้งใหม่ในเดือนกุมภาพันธ์ ที่เมืองโดฮา กาตาร์

ข่าวดังกล่าว กระชากราคาน้ำมันจากใต้ 30 ดอลลาร์ต่อบาร์เรลขึ้นมาทันที หลังจากดิ่งเหวมายาวนานนับแต่การประชุมโอเปกเดือนธันวาคมที่มีมติปล่อยเสรีโดยไม่มีโควตาสำหรับชาติสมาชิก และตามมาด้วยการเริ่มส่งออกน้ำมันดิบครั้งใหม่สู่ตลาดโลกของอิหร่านหลังจากหยุดส่งออกมายาวนานหลายปี

การประชุมดังกล่าวล้มเหลวลง เพราะความขัดแย้งระหว่างซาอุดีอาระเบียกับอิหร่าน

ความพยายามต่อมาเกิดขึ้นในเดือนเมษายน เมื่อมีข่าวจากรัฐมนตรีของอิรักบอกว่า ในเดือนพฤษภาคมจะมีการหารือแบบเดียวกันใหม่ที่ประเทศรัสเซีย แต่ยังไม่ได้กำหนดวันและเวลาที่แน่ชัด

แม้ว่าข่าวดังกล่าวจะถูกปฏิเสธจาก นายอเล็กซานเดอร์ โนวัค รมว.พลังงานของรัสเซียในเวลาต่อมา ก็ไม่มีความหมายให้เกิดการพลิกผัน เพราะนักลงทุนปักใจเชื่อกันเสียแล้วว่ามีความหวังครั้งใหม่ต่อการตรึงผลผลิตน้ำมันครั้งใหม่ เพื่อทำให้ตลาดน้ำมันดิบโลกมีเสถียรภาพ หลังจากที่ล้มเหลวมาจากการประชุมครั้งแรกที่โดฮา

หลังจากนั้นก็มีการปล่อยข่าวออกมาเป็นระยะๆ หลายครั้ง ทำให้ราคาผันผวนขึ้นๆ ลงๆ แต่ก็สามารถทำให้ราคาน้ำมันดิบขยับขึ้นมายืนเหนือระดับ 43 ดอลลาร์ต่อบาร์เรลได้ในปัจจุบัน ถือว่าแกว่งตัวอย่างค่อนข้างมีเสถียรภาพ

การแกว่งตัวท่ามกลางการให้ข่าวเรื่องหารือตรึงการผลิตน้ำมันดังกล่าว ได้กลายเป็นสถานการณ์ปกติของปีนี้ไปเสียแล้ว

คำถามก็มีอยู่ว่า บรรดาชาติผู้ผลิตน้ำมันขนาดใหญ่ของโลกมีการสมคบคิดกันเล่นเกมนี้ในลักษณะคนละบท หรือมีความขัดแย้งทั้งบนผลประโยชน์และโดยธรรมชาติ

ข้อเท็จจริงที่ปรากฏขึ้นระบุชัดเจนว่า การเล่นข่าวประชุมตรึงผลผลิต มีส่วนช่วยให้รายได้จากการส่งออกเป็นพิเศษที่เกินระดับปกติ ทั้งที่เป็นสมาชิกโอเปกและไม่ใช่ มากถึง 3.2 หมื่นล้านดอลลาร์สหรัฐ

การวิ่งขึ้นของราคาน้ำมันดิบที่สร้างรายได้มหาศาล ถือเป็น “โกหกสีขาว” ที่มีส่วนช่วยลดภาระทางการเงินการคลังของชาติส่งออกน้ำมันลงไปมหาศาล จากปัจจัยหลักที่ไม่ต้องเหนื่อยยากกันเลย นั่นคือ การใช้ประโยชน์จากสงครามข่าวสารว่าด้วยความพยายามของชาติผู้ผลิตน้ำมันส่งออกในการสร้างเสถียรภาพของตลาด

การกระทำเช่นนี้ เป็นไปตามทฤษฎีเกมที่มีต้นทุนต่ำอย่างยิ่ง แต่ให้สัมฤทธิผลที่สูง

เหตุผลสำคัญเบื้องหลังความสำเร็จในการตรึงราคาน้ำมันเทียมนี้ อยู่ที่ว่า โดยข้อเท็จจริง การทำข้อตกลงตรึงผลผลิตน้ำมันไม่ได้ช่วยแก้ปัญหาหลักของธุรกิจน้ำมันโดยตรงแต่อย่างใด เพราะปัญหาหลักของธุรกิจในขณะนี้คืออุปสงค์ของตลาดต่ำกว่าอุปทาน และน้ำมันส่วนเกินก็จะยังคงกดดันราคาให้ไร้เสถียรภาพจนกว่าจะถึงปลายปีหน้า

ข้อตกลงตรึงผลผลิต เป็นเพียงข่าวที่เปิดทางให้กองทุนเก็งกำไรพากันออกแรงดันราคาน้ำมันขึ้นไป ทั้งที่มีคำถามตามมาว่า ดันขึ้นไปขายให้ใครกันแน่ แต่นั่นไม่ใช่ประเด็น เพราะราคาในตลาดเก็งกำไรจะสะท้อนออกมาที่ราคาซื้อขายน้ำมันจริงในตลาดโลก

ความสำเร็จเพื่อให้บรรลุเป้าหมายของการประชุมสร้างเสถียรภาพให้ตลาด รวมทั้งล่าสุดที่จะเกิดในสัปดาห์นี้ ที่ถูกลดระดับจาก “การประชุม” เป็น “การหารือ” ไม่ว่ามันจะเกิดขึ้นจริงหรือไม่ และบรรลุผลหรือไม่ จึงไม่ใช่ประเด็นเสียแล้ว เนื่องจากพื้นที่ข่าวว่าด้วยความพยายามได้กลายเป็น “เหยื่อ” ชั้นยอดสำหรับการเก็งกำไรไปเรียบร้อย

ในทางปฏิบัติ เกมเล่นข่าวสร้างราคาน้ำมันดิบให้พุ่งขึ้น เป็นเกมที่มีต้นทุนต่ำกว่าการกระทำอย่างอื่น เช่น การพยุงราคาน้ำมัน หรือการแทรกแซงตลาดด้วยทุนสำรอง หรือภาษีของประชาชนทั้งทางตรงและทางอ้อม หรือการสร้างสถานการณ์สงครามเทียมขึ้นมาเพื่อดึงราคาน้ำมัน อันเป็นเกมเก่าคร่ำคร่า ที่มีต้นทุนแพงลิ่ว และอาจควบคุมผลไม่ได้

ปัญหาของเกมสร้างข่าว อยู่ที่จะมีประสิทธิผลในระยะสั้นๆ ไม่ยั่งยืน ดังนั้น การสร้างสงครามข่าวสารจึงต้องกระทำเป็นระยะๆ และพึ่งพาสถานการณ์จำเพาะประกอบด้วย เพราะเหยื่อของเกมอาจรู้ทันมากขึ้น

เป้าหมายของเกมคือ ซื้อเวลาประคองสถานการณ์ในช่วงอุปทานล้นเกินไปเรื่อยๆ

ผู้แพ้ ที่ไม่ยอมแพ้เอง ก็หวั่นใจไม่น้อยว่า หากเหยื่อของเกมซื้อเวลานี้เกิดรู้ทันขึ้นมา จะเกิดอะไรขึ้น