โจทย์ปริศนาเกาหลีเหนือ

พลวัตปี 2017 : วิษณุ โชลิตกุล

ความตึงเครียดระหว่างสหรัฐฯกับเกาหลีเหนือล่าสุด ที่ทำให้ดัชนีตลาดหุ้นทั่วโลกร้อนระอุใหม่ยามนี้ จะนำไปสู่สถานการณ์เลวร้ายมากน้อยแค่ไหน  คำตอบยังล่องลอยในสายลม เพราะปริศนาของเกาหลีเหนือต่อการเมืองและการทหารระหว่างประเทศนั้น ซับซ้อนเกินกว่าจะตอบได้ด้วยสูตรสำเร็จใดๆ

เกาหลีเหนือ ได้ชื่อว่าเป็นรัฐประชาชาติที่มีคนเกลียดชังมากที่สุดในโลกมายาวนานกว่า 5 ทศวรรษ และยังคงสภาพนี้อยู่ แต่การดำรงอยู่ในฐานะ “หนามที่พื้นรองเท้า” เป็นสิ่งที่ไม่เพียงแต่จำเป็น หากยังมีหลายชาติได้รับประโยชน์ด้วยทั้งทางตรงและอ้อม

สถานการณ์ล่าสุดที่กำลังเกิดขึ้นยามนี้ มีรายละเอียดของปรากฏการณ์ดังต่อไปนี้

• เกาหลีเหนือทำการทดลองขีปนาวุธข้ามทวีป (ICBM) ถึง 2 ครั้งในเดือนกรกฎาคม ซึ่งมีหน่วยข่าวกรองทางทหารมหาอำนาจหลายแห่งระบุตรงกันว่า ประสบความสำเร็จในการผลิตหัวรบนิวเคลียร์ย่อส่วนที่สามารถบรรจุในขีปนาวุธได้แล้ว
• คณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติ (UNSC) มีมติเมื่อปลายเดือนกรกฎาคม ออกมาตรการคว่ำบาตรครั้งใหม่ต่อเกาหลีเหนือเพื่อตอบโต้โครงการอาวุธนิวเคลียร์และขีปนาวุธ โดยมุ่งตัดรายได้จากการส่งออกถ่านหิน และสินค้าอื่นๆ ของเกาหลีเหนือลงจาก 3 พันล้านดอลลาร์ต่อปี ให้เหลือเพียง 1 ใน 3 ครอบคลุมถึงการห้ามส่งออกถ่านหิน, เหล็ก, สินแร่ (เหล็ก, ตะกั่ว, สินแร่ตะกั่ว) และอาหารทะเล ห้ามเพิ่มจำนวนแรงงานเกาหลีเหนือในต่างประเทศ ห้ามชาติสมาชิกสหประชาชาติลงทุนร่วมกับเกาหลีเหนือ และห้ามการลงทุนใหม่ในบริษัทที่มีการลงทุนกับเกาหลีเหนืออยู่แล้ว
• ประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์แห่งสหรัฐฯ เตือนว่า เกาหลีเหนือจะต้องเผชิญกับ “ไฟ ความเดือดดาล และอานุภาพที่ร้ายแรง” จากสหรัฐฯ หากยังคงดึงดันทำสิ่งที่เป็นภัยคุกคามต่อสหรัฐฯมากกว่านี้
• สหรัฐฯได้ส่งเครื่องบินทิ้งระเบิด B-1B จำนวน 2 ลำไปร่วมซ้อมทิ้งระเบิดนิวเคลียร์ลงเป้าหมายทางยุทธศาสตร์ของเกาหลีเหนือ อ้างว่าเป็นส่วนหนึ่งของแผนการซ้อมรบร่วมระหว่าง 2 ชาติ โดยเกาหลีใต้ก็ได้ส่งเครื่องบินขับไล่ขึ้นไปในปฏิบัติการครั้งนี้ด้วย
• นายคิม จอง อึน ผู้นำเกาหลีเหนือ ได้สั่งการให้เร่งพิจารณาแผนดำเนินการที่จะยับยั้งอุปกรณ์ทหาร ที่สามารถใช้กำลังที่ไม่สมควรและไม่ยั้งคิดในพื้นที่อ่อนไหว และขู่ที่จะชิงโจมตีสหรัฐฯ ก่อนด้วยการยิงขีปนาวุธลงสู่ฐานทัพของสหรัฐฯในเกาะกวม
• เกาหลีเหนือเรียกร้องญี่ปุ่น มิให้เลียนแบบสหรัฐฯในการใช้อาวุธนิวเคลียร์ในการแก้ไขข้อพิพาท และเรียกร้องให้ญี่ปุ่นเลิกทำตัวเป็นคนรับใช้ของสหรัฐฯ เพื่อย้ำเตือนถึงหายนะจากการที่สหรัฐฯทิ้งระเบิดนิวเคลียร์ที่เมืองฮิโรชิมา และนางาซากิ ในโอกาสใกล้วันครบรอบปีที่ 72 ของการทิ้งระเบิดยุติสงครามโลกครั้งที่ 2  มีผู้เสียชีวิตหลายแสนคน จนญี่ปุ่นยอมแพ้สงครามในวันที่ 15 ส.ค.1945

สถานการณ์ที่เริ่มตึงเครียดมากขึ้นนี้ ทำให้ตลาดเงินและตลาดทุนทั่วโลกตกอยู่ในความปั่นป่วนต่อเนื่อง จนสัญญาณทางเทคนิคใช้การไม่ได้ ท่ามกลางความแน่นอนที่ไร้คำตอบ ซึ่งเป็นสถานการณ์ที่คาดเดายากลำบาก แม้ว่าโอกาสที่จะนำไปสู่สงครามขนาดใหญ่นั้น มีผู้เชี่ยวชาญระบุว่ายากจะเกิดขึ้นได้เพราะมีความไม่พร้อมทั้งจากสหรัฐฯและเกาหลีเหนือ รวมทั้งชาติอื่นๆ ทั่วโลกด้วย

ประเด็นคำถามที่ท้าทายคือ การที่รัฐบาลเกาหลีเหนือ ยังคงแสดงบทบาท “ผู้ร้าย” ต่อเนื่องในโลกมายาวนานโดยที่ไม่มีใครสามารถจัดการทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงทางด้านพฤติกรรมได้ แม้จะมีมติของ UNSC ซ้ำแล้วซ้ำเล่าเป็นระยะๆ ก็ตาม

เหตุผลหลักคือ ชาติสมาชิก UNSC  โดยเฉพาะ สหรัฐฯ จีน ญี่ปุ่น (รวมทั้งเกาหลีใต้ที่รับผลกระทบโดยตรงเต็มที่) ต่างพากันหวาดกลัวว่า การบังคับใช้มาตราการของ UNSC อาจนำไปสู่ “สถานการณ์ที่เกินเลย” และ ยากจะควบคุมได้โดยเฉพาะดุลอำนาจในคาบสมุทรเกาหลี และเอเชียตะวันออกทั้งหมด

โจทย์จากสมมติฐานที่ยากจะพบคำตอบคือ หากรัฐบาลหรือประเทศเกาหลีเหนือล้มลงไปอย่างสิ้นเชิง อะไรจะเกิดขึ้นต่อเสถียรภาพที่จะสั่นคลอนอย่างยิ่งทั้งภายใน และระหว่าง จีน-เกาหลีใต้-ญี่ปุ่น เพราะมีคำถามตามมาว่า ชาติอื่นในภูมิภาค จะมีทางเลือกว่าด้วย “เกราะกำบังนิวเคลียร์” ของสหรัฐฯ ของจีน หรือของแต่ละประเทศกันดี

ความไม่ลงตัวในคำตอบ ทำให้มาตรการของ UNSC ที่ออกมาถูกบังคับใช้หย่อนยาน เนื่องจากสาเหตุที่ทุกชาติรู้ดี นั่นคือ สหรัฐฯเองก็ปฏิเสธที่จะเดินหน้าเปิดเกมรุกทางการเมืองระหว่างประเทศ ด้วยการเปิดเจรจาโดยตรงกับเกาหลีเหนืออย่างซึ่งหน้า โดยไม่ผ่าน “พหุภาคี UNSC” ที่ไม่เคยได้ผลมาตลอด

จุดอ่อนจากสหรัฐฯที่เป็น “ส้นเท้าของอาคีลีส” เช่นนี้ กลายเป็นเหตุที่ทำให้เกาหลีเหนือหยิบฉวยไปเปิดเกมรุกด้วยการทำตัวเป็น “ผู้ร้ายนอกกติกาชาวโลก” ตลอดมา โดยที่ UNSC กลายเป็น “เสือกระดาษ” โดยพฤตินัย

ผู้เชี่ยวชาญเรื่องเกาหลีเหนือหลายสำนัก ระบุตรงกันว่า เกาหลีเหนือรู้ดีเสมอว่า ในเกมผู้ร้ายที่เล่นอยู่ เมื่อใดที่เข้าสู่สงครามนิวเคลียร์จริง เกาหลีเหนือเองก็จะพินาศก่อนใครอื่น แต่บทที่ “จำต้องเล่น” เกิดจากเป้าหมายสำคัญที่ยังไม่บรรลุคือ 1)  ต้องการให้โลกยอมรับฐานะชาติที่มีสิทธิในการผลิตนอาวุธนิวเคลียร์ที่ไม่อยู่ใต้ร่มเงาชาติมหาอำนาจอื่นอย่างชอบธรรม 2) เกาหลีเหนือต้องปลอดพ้นจากการแทรกแซงกิจการภายในโดยต่างชาติ

เป้าหมายที่ไม่บรรลุของเกาหลีเหนือเช่นนี้ จะยังทำให้โลกอยู่ในสภาพความไม่มั่นคงแบบที่เป็นอยู่ยาวนาน หรือ ตลอดไปก็ได้ …ใครจะรู้