ชอร์ตเซลล์หุ้น IPO

พลวัตปี 2018 : วิษณุ โชลิตกุล

กระแสหุ้นหลุดจองยังคงท้าทายนักลงทุนและ ผู้ที่เกี่ยวข้องกับการเสนอขายหุ้นระดมทุนครั้งแรก (ไอพีโอ) ไม่เลิกราในตลาดหุ้นไทย

กรณี บริษัท นอร์ทอีส รับเบอร์ จำกัด (มหาชน) หรือ NER ระดมทุน 600 ล้านหุ้น มีพี่เบิ้ม บล.โนมูระ พัฒนสิน เป็นอันเดอร์ไรเตอร์ และที่ปรึกษาการเงินมือหนึ่งของวงการ APM ตั้งราคาจองแค่ 2.58 บาท คิดเป็นค่าพี/อี ที่ต่ำมากแค่ 9 เท่า ยังพอเข้าใจได้ว่าอันตราส่วนกำไรสุทธิต่ำติดพื้น หุ้นขายไม่หมด และจำนวนหุ้นมากเกินไป

เพียงต่อมากรณีบริษัท เจ้าพระยามหานคร จำกัด (มหาชน) หรือ CMC ที่มีอัตราสุทธิดีกว่า ราคาและจำนวนหุ้นไม่มากเกิน ยังอธิบายได้ยาก

หลายคนตั้งความหวังว่าหุ้นโรงเรียนนานาชาติ SISB น่าจะกอบกู้สถานการณ์กลับมา ปิดฉากหุ้นหลุดจองได้ แต่ก็ไม่มีใครกล้ารับประกัน เพราะมีเหตุผลหลักคือปัญหาการชอร์ตเซลล์หุ้น IPO ที่เรียกว่า Naked short-selling ที่เกินกว่าจะอธิบายด้วยเหตุผลเดิม ๆ ได้

โดยพื้นฐานทั่วไปเดิม ๆ นั้น สาเหตุของหุ้นหลุดจอง มีหลายเหตุ แต่สาเหตุหลักน่าจะมาจากการตั้งราคาสูงเกินจริง (หรือมีปริมาณหุ้นมากเกิน) โดยคนที่เกี่ยวข้อง คือ ผู้บริหารบริษัทเจ้าของหลักทรัพย์ ที่ปรึกษาการเงิน และอันเดอร์ไรเตอร์จะกำหนดเกมขึ้นมาพลาด เพราะเมื่อใดก็ตามที่ตลาดเป็นจังหวะตลาดขาขึ้น การตั้งราคาหุ้นจองมักจะกำหนดขึ้นมา “มหาโหด” ด้วยความละโมบ แต่ที่ผ่านมาพฤติกรรมชอร์ตเซลล์หุ้น IPO ยังไม่แพร่ระบาดจนมาถึงเมื่อเร็ว ๆ นี้

สถิติการตกเป็นหุ้นหลุดจอง หมายถึงภาพลักษณ์ที่เลวร้ายของบริษัทจดทะเบียนเสมอมา เพราะทำให้หุ้นได้รับความนิยมต่ำกว่าปกติ และส่งผลเสียต่อการระดมทุนคราวต่อไป แต่สำหรับพวกเล่นเกมชอร์ตเซลล์หุ้น IPO ไม่ใช่ประเด็นที่ต้องใส่ใจ ถ้ายังไม่มีคนไปจับหรือระบุว่าเป็นความผิด

พฤติกรรมชอร์ตเซลล์หุ้น IPO หรือ Naked shorting มีหลายตลาดถือว่าเป็นความผิด แต่บางที่ก็ยังไม่ถือ เข้าใจว่าตลาดหุ้นไทยเองก็ยังไม่ได้ระบุชัดเจน ช่องโหว่ที่เปิดไว้เช่นนี้ ทำให้นักเล่นบางกลุ่มสบช่องทำกันเอิกเกริก

การขายชอร์ต หรือ Short Selling คือ การขายหุ้นที่คนขายไม่มีหุ้นนั้นอยู่ในมือ แต่ไปยืมหุ้นของคนอื่นมาขายไปก่อนจากบริษัทหลักทรัพย์ (โบรกเกอร์) หรือ ผู้ให้บริการยืมหุ้นที่จดทะเบียนไว้ โดยผู้ขายชอร์ตจะต้องวางเงินประกัน (Margin) ไว้กับบริษัทผู้ให้ยืมหุ้น และเมื่อถึงกำหนดจึงซื้อหุ้นมาส่งมอบคืน หรือ จะส่งมอบก่อนครบกำหนดก็ได้

ในกรณีของไทย ก.ล.ต.เคยระบุเสมือนยอมรับว่าสามารถทำได้ (แม้ไม่สนับสนุนโดยตรง) จากการให้ข้อมูลไว้ว่า การทำ Short SeII สามารถแบ่งออกตามลักษณะของการทำได้เป็น 2 ประเภท คือ covered short และ naked short

คำอธิบายเพิ่มเติมคือ covered shorting คือ การทำ Short Sell ที่ผู้ขายหุ้น ยืมหุ้นมาแล้วก่อนที่จะสั่งขายหุ้น (อาจจะเป็นการทำสัญญายืมหุ้นกับโบรกเกอร์ไว้) เพื่อที่จะนำมาส่งมอบให้กับผู้ซื้อหุ้น ส่วน Naked shorting คือ การทำ Short Sell ที่ผู้ขายไม่ได้มีการยืมหุ้นมาไว้ก่อนในวันที่สั่งขายหุ้น ทำให้ในวันส่งมอบอาจมีความเสี่ยงที่ผู้ขายไม่สามารถส่งมอบหุ้นให้กับผู้ซื้อได้ ซึ่งโดยทั่วไปแล้ว ผู้ที่ทำธุรกรรม Naked short มักเป็นผู้ที่ทำหน้าที่สร้างสภาพคล่องให้กับตลาดหุ้น (market maker) ซึ่งหุ้นที่ market maker จะทำชอร์ตเซลล์นั้นมักเป็นหุ้นที่มีสภาพคล่องน้อย

พฤติกรรม Naked shorting จึงมักจะกระทำให้เสร็จในวันเดียว หรือเน็ต เซทเทิลเมนต์ ด้วยการทุบราคาลงมาก่อนเพื่อให้นักลงทุนอื่นคายหุ้นจากมือในราคาต่ำลงไปเพื่อทำกำไรจากการช้อนซื้อกลับในราคาต่ำกว่า ซึ่งในกรณีนี้ หากราคาหุ้นที่ปิดตลาดจะต่ำลงไปกว่าราคาที่ซื้อกลับ ก็ไม่ทำให้ขาดทุน เพราะบรรลุเป้าหมาย “ขายถูก ซื้อคืนถูกกว่า” ไปเรียบร้อยแล้ว

แม้ว่าในทางทฤษฎี ตลาดหลักทรัพย์หลายประเทศอนุญาตให้ทําชอร์ตเซลล์ได้เฉพาะประเภท covered short เท่านั้น (รวมถึงประเทศไทย ที่มีการกำหนดคุณสมบัติหลักทรัพย์ที่นำมาชอร์ตเซลล์ได้ละเอียดพอสมควร) เนื่องจากไม่มีความเสี่ยงต่อการไม่มีหุ้นส่งมอบหรือ fail-to-deliver แต่เมื่อยังไม่มีการ “เชือดไก่ให้ลิงดู” ปฏิบัติการชอร์ตเซลล์หุ้น IPO ก็เกิดขึ้นได้ โดยมีโบรกเกอร์บางรายร่วมสมคบคิดให้กระทำลุล่วง

ปรากฏการณ์หุ้นหลายตัวที่เข้าตลาดวันแรกเกิดอาการ “ทิ้งดิ่ง” ตั้งแต่เริ่มเทรดล่วงหน้า หรือเปิดตลาดวันแรกเขียวเป็นพิธี แต่หลังจากนั้นราคาหุ้นก็สามารถดำดิ่งลงได้ กว่าจะกลับมายืนเหนือพ้นน้ำ (ราคาจอง) ก็กินเวลาหลายปี แม้ผู้ถือหุ้นรายใหญ่หรือผู้บริหารจะบอกว่าไม่ได้ขายออกมาเลย จึงเป็นสิ่งที่สะท้อนว่า Naked shorting มีอยู่จริง และทำลายบรรยากาศของตลาดหุ้น IPO มากทีเดียว

เพียงแต่ในความเลวร้ายของพฤติกรรมนี้ ก็ยังมีข้อดีที่เป็นผลข้างเคียงบ้าง นั่นคือทำให้บรรดาที่ปรึกษาการเงิน อันเดอร์ไรเตอร์ และผู้ออกหลักทรัพย์เสนอขายลดอหังการลงไปมากมาย และรอบคอบมากขึ้น

ส่วนบรรดาพวก Naked shorters ทั้งหลายที่ยังลอยนวลอยู่ ก็อย่าได้หลงระเริงว่า การทำกำไรจากการทุบราคาหุ้นที่ดิบเถื่อนเช่นนี้ จะกระทำได้ตลอดไป

วันไหนที่เจอดี หุ้นนอกจากไม่หลุดจอง แล้วยังวิ่งขึ้นต่อไป แล้วจะรู้สึกว่านรกมีจริง