ศูนย์กลางอาเซียนจับฉ่าย

ทายท้าวิชามาร : ใบตองแห้ง

การประชุมอาเซียนเป็นอะไรที่ไกลตัวคนไทย นอกจากวันหยุดราชการ ปิดถนนปิดทางด่วน ก็มีข่าวขอเป็นเจ้าภาพบอลโลก ให้หัวร่อขบขัน ความเป็นไปได้คือ 0% หรือติดลบ ขาดทุนด้วยซ้ำ เพราะถ้าถึงคิวเอเชีย จีนต้องเอาไปกินก่อน จัดร่วมกัน 10 ชาติ แล้วใครจะเป็นตัวแทนลงแข่งขันชาติอื่นก็แค่เอาใจรัฐบาลตู่ เสร็จงานก็แยกย้าย กลับไปแข่งซีเกมส์ ชิงแชมป์โลกตะกร้อดีกว่า

ว่าตามเนื้อผ้า 10 ชาติอาเซียน ถ้าเทียบกลุ่มอื่นในโลก ก็โคตรแตกต่างจนน่าขัน ใครนะจับมารวมกัน อเมริกาไง ยุคสงครามเย็นต้านคอมมิวนิสต์ แต่ตอนหลังก็รวมเวียดนาม ลาว แล้วตอนนี้ 10 ชาติก็พยายามหาที่ยืนระหว่างจีนกับสหรัฐฯ

อาเซียนเป็นกลุ่มประเทศที่ระบอบการปกครองแตกต่างกันสิ้นเชิง แถมขัดแย้งแตกต่างทางศาสนา ชาติพันธุ์ แต่พยายามรวมตัวเป็นประชาคมเศรษฐกิจ

เวียดนาม ลาว เป็นสังคมนิยมพรรคเดียว ไทยเป็นประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข (สลับรัฐประหาร) มาเลเซียเป็นสหพันธรัฐที่สุลต่านผลัดกันเป็นกษัตริย์ กัมพูชาเป็นระบอบพรรคเดียวที่มีเลือกตั้งประดับ บรูไนเป็นระบอบกษัตริย์ สิงคโปร์ ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย เป็นระบอบประธานาธิบดี พม่าเป็นระบอบทหารเหนือรัฐบาลเลือกตั้ง

ศาสนาก็มีทั้งพุทธ คริสต์ อิสลาม พม่าล่าไล่โรฮิงญา คนมุสลิมมาเลย์อินโดไม่พอใจ แต่ที่ประชุมอาเซียนก็ไม่กล้ายกมาพูดกัน

ปัญหาการเมือง ศาสนา รวมถึงประวัติศาสตร์ชาตินิยม ส่งผลต่อการรวมเป็นประชาคมเศรษฐกิจ ซึ่งต้องมีการเคลื่อนย้ายทุน แรงงาน เดินทาง ท่องเที่ยว ค้าขาย ฯลฯ คำว่าเปิดเสรี ทางเศรษฐกิจอย่างเดียวไปไม่ได้ ต้องมีจุดร่วมระดับหนึ่งทางการเมือง กฎหมาย วัฒนธรรม

ไม่ต้องเปรียบเทียบสหภาพยุโรป ที่เปิดกว้างให้สิทธิเสรีภาพ เดินทางท่องเที่ยวหรือไปทำงานข้ามชาติ แทบไม่มีอะไรต่างกัน กลุ่มประเทศตะวันออกกลางหรือแอฟริกายังมีจุดร่วมมากกว่าอาเซียน

ลองนึกภาพนักท่องเที่ยวต่างชาติเดินทางระหว่าง 10 ประเทศอาเซียนมั่ง ด้วยความแตกต่างทางการเมือง กฎหมาย วัฒนธรรม อะไรที่ทำได้ในประเทศหนึ่งอาจติดคุกหัวโตในอีกประเทศหนึ่ง

กลุ่มประเทศอาเซียนถ้าจะมีจุดร่วม ก็คือส่วนใหญ่เป็นอำนาจนิยม ประโยชน์นิยม สิทธิมนุษยชนถดถอย ระยะหลังจึงร่วมมือกันจับผู้ลี้ภัยการเมืองส่งกลับประเทศ

อีกอย่างคือเป็นดินแดนแห่งความเชื่อโชคลางคุณไสย น่าจะร่วมกันทำธุรกิจของขลังออนไลน์ได้ ระหว่างหมอผีไทย พม่า เขมร ไปถึงหมอผีอินโด

แต่เรื่องผลประโยชน์ใหญ่อย่างวิกฤติแม่น้ำโขง ที่ใช้ร่วมกัน 5 ประเทศ พม่า ไทย ลาว กัมพูชา เวียดนาม กลับตัวใครตัวมัน และต่างก็เกรงใจจีน

ว่าที่จริง ชาติที่ได้ผลประโยชน์มากที่สุดจากอาเซียนก็คือไทย เพราะอยู่ตรงกลางในแผ่นดินใหญ่ เศรษฐกิจชายแดนเติบโตจนเป็นเส้นเลือดสำคัญ แต่การเมืองถอยหลัง ฝ่ายความมั่นคง ทัศนะชาตินิยมเป็นใหญ่ ก็กลายเป็นอุปสรรคขวางกั้น

เช่นทัศนะกีดกันแรงงานต่างด้าว แบบผู้นำประเทศพูดว่าจะต้องสร้างเขตเศรษฐกิจชายแดน เพื่อผลักแรงงานต่างด้าวไปไว้ที่นั่น ไม่ให้มายุ่มย่ามใจกลางประเทศ

รัฐมนตรีแรงงานก็บอกว่ากฎหมายไทยไม่ต้องเป็นสากล ต้องให้สิทธิแรงงานต่างด้าวด้อยกว่าคนไทย หรือผู้บัญชาการทหารบกเชื่อฝังหัวว่าไทยเสียดินแดน 14 ครั้ง (เมื่อก่อนไอ้พวกนี้เมืองขึ้นเราทั้งนั้น)

ไทยเป็นศูนย์กลางอาเซียน ที่ถอยหลังจากอดีต จากประเทศที่เคยได้เครดิตว่าเป็นประชาธิปไตย และเปิดกว้างยืดหยุ่นที่สุดในภูมิภาคนี้ พูดง่าย ๆ คือฝรั่งต่างชาติมาเมืองไทย รู้สึกว่าให้สิทธิเสรีกว่าประเทศอื่น แต่วันนี้ถอยลงขณะประเทศอื่นปรับตัวขึ้น

ในขณะที่เป็นศูนย์กลาง ได้ประโยชน์มากที่สุดจากการเคลื่อนย้ายทุน แรงงาน สินค้า และการท่องเที่ยว ก็กลับคับแคบและกีดกันคนอื่น ด้วยทัศนะชาตินิยมล้าหลัง ซึ่งเท่ากับกีดกันตัวเอง