มหาอำนาจชาตินิยม

ทายท้าวิชามาร : ใบตองแห้ง

คนไทยฝักใฝ่จีนกรี๊ดสะใจ กฎหมายความมั่นคงฉบับใหม่ ทำให้พวกเรียกร้องประชาธิปไตยฮ่องกงแตกกระเจิง นาธาน หลอ ขอลี้ภัย โจชัว หว่อง โอดครวญให้โลกช่วย ม็อบถูกจับถูกปราบเฉียบขาด หมดเชื้อ “ชังชาติ” นับแต่นี้จีนจะก้าวสู่มหาอำนาจ คนไทยจะได้กลับไปทัวร์ฮ่องกงกินติ่มซำ

จีนจะเป็นมหาอำนาจใหม่? ใคร ๆ ก็ชี้ว่าโลกหลังโควิด ขั้วอำนาจจะเปลี่ยนมาอยู่ซีกโลกตะวันออก อเมริกาถอยไป คนเอเชียจะได้เกาะแข้งเกาะขาจีน ภาคภูมิใจในความยิ่งใหญ่

เดี๋ยวนะ มหาอำนาจอะไรก่อศัตรูไปทั่ว ไม่ใช่แค่สหรัฐฯ  ยุโรป ออสเตรเลีย กระทั่งอินเดียก็ยกทัพเลียะพะ กังฟู Vs รามายณะ กระทั่งประกาศแอนตี้ Tik Tok

แน่ละ ประเทศแถบนี้ล้วนเกรงใจจีน เพราะเป็นขาใหญ่ ทั้งในด้านการค้าการท่องเที่ยว ยุทธปัจจัย แต่คนในประเทศแถบนี้ ก็ไม่ใช่ชื่นชมนิยมจีน

จำกรณี “พันธมิตรชานม” ได้ไหม ศึกทวีตภพระหว่างพลเมืองเน็ตไทยกับจีน ได้แรงหนุนจากไต้หวัน ฮ่องกง กว้างไปถึงคนหลายประเทศ ซึ่งสะท้อนความกังวลต่ออิทธิพลจีนในภูมิภาคนี้

แค่พลเมืองเน็ตประฝีปาก สถานทูตจีนต้องออกแถลงการณ์ ตำหนิความเห็นในโลกออนไลน์ สะท้อนอคติและความไม่รู้ คนบางกลุ่มวางแผนมุ่งร้าย ยุแยง ฯลฯ มหาอำนาจอะไรจิตใจคับแคบจัง

จีนเป็นมหาอำนาจไม่ได้หรอก วิถีชีวิตแบบจีน ระบอบการปกครองแบบจีน ไม่สามารถจูงใจให้คนในประเทศอื่นคล้อยตาม ยึดถือเป็นอุดมคติ นักรัฐศาสตร์ชี้ว่า จีนไม่สามารถสร้าง Soft Power เหมือนที่อเมริกาเคยทำได้ ขนาดพวกนิยมจีนเกลียดฝรั่ง ยังส่งลูกเรียนอเมริกา ไม่ยักส่งไปจีน

จีนไม่สามารถเอาอย่างอเมริกายุคสงครามเย็น แม้ตอนนั้นไอ้กันส่งออกระบอบเผด็จการพร้อมความช่วยเหลือทางเศรษฐกิจ เช่นสฤษดิ์กับถนนมิตรภาพ แต่จีนช่วยใครบ้าง ไหนละ ที่พวก กปปส.เพ้อฝัน จีนจะสร้างรถไฟความเร็วสูงให้ฟรี ดีใจไหมกับเรือดำน้ำ ภาพลักษณ์จีนคือส่งออกหนี้ ประเทศต่าง ๆ   หวาดผวากลัวติดกับดักเหมือนศรีลังกา

ปัญหาของจีนคือ ระบอบพรรคเดียวที่ปัจจุบันสี จิ้นผิงเป็นผู้นำผูกขาด อยู่ได้ด้วยการปลุกชาตินิยม ขายฝันนำคนจีนสู่มหาอำนาจ แต่ชาตินิยมจีนทำให้ชาติอื่นไม่ไว้วางใจ

แน่ละ อเมริกายุคทรัมป์ก็ปลุกชาตินิยม America First จึงถดถอยจากบทบาทผู้นำโลก ที่ยุคแรกส่งออกเผด็จการ แต่พอหมดสงครามเย็นก็ส่งออกประชาธิปไตย สิทธิมนุษยชน ควบคู่การค้าเสรี

วิกฤติเศรษฐกิจเสรีนิยมใหม่ที่ยืดเยื้อแก้ไม่ตก ทำให้อเมริกาต้องถอยจากโลกาภิวัตน์ ดึงการลงทุนการจ้างงานกลับประเทศ กีดกันการค้า แรงงานต่างชาติ กระทั่งปลุกขวาสุดโต่งเหยียดผิวกลับมา ซึ่งไม่ว่าผลเลือกตั้งเป็นอย่างไร อเมริกาก็จะยัง “ป่วย” และยังต้องชาตินิยมทางเศรษฐกิจอยู่ดี เพื่อเอาตัวรอด

นี่คือแนวโน้มของโลก เพราะหันไปดูรัสเซีย ก็เพิ่งผ่านประชามติให้ปูติน (ผู้น้อมนำเศรษฐกิจพอเพียง) อยู่ยาว 16 ปี ทั้งที่รับมือโควิดได้แย่ แต่ชาตินิยมรัสเซียก็ฝังใจว่าปูตินทำให้ประเทศกลับมาเข้มแข็ง

ทักษิณพูดถึงโลกหลังโควิดว่า “เราจะเห็นรัฐบาลมากมายในโลก หันมาใช้นโยบายชาตินิยมและลดความเป็นโลกาภิวัตน์ลง ในแบบที่สหรัฐฯ หันหลังให้กับเขตการค้าเสรี หรือ FTA โลกจะเปิดกว้างน้อยลงและมีความเป็นเสรีน้อยลง”

นั่นแหละใช่เลย แต่ชาตินิยมทั้งหลายในโลกมักนำไปสู่หายนะ เช่น The Great Depression มีส่วนทำให้เกิดสงครามโลกครั้งที่สอง ขณะที่ชาตินิยมไทย ก็คงทำให้ระบอบประยุทธ์อยู่ยาวไป ทั้งที่แย่ลง ๆ แต่ชาตินิยมไม่มีตัวเลือกอื่น ไม่ว่าจะแย่แค่ไหนก็ตู่ตลอดไป