สังคมทรามปัญญา

สังคมไทยในข่าวแตงโมกับข่าวรัสเซียบุกยูเครน มีอะไรเหมือนกันคือ สะท้อนความไร้สติปัญญา ถูกชักนำให้เฮโลสาระพา ปักใจเชื่อ เกลียดชัง แม้ข่าวแรกเป็นปรากฏการณ์ฉาบฉวย ข่าวหลังเป็นความเชื่อฝังหัว ก็มีจุดร่วมคือไม่ได้คิดตั้งหลักด้วยเหตุผล เอา Conspiracy ความหวาดระแวง มาจ้องจับผิดจนกลบเหตุพื้นฐาน

การที่เพื่อนแตงโมบนเรือพูดหรือทำในสิ่งที่ “ชาวเน็ต” ข้องใจ ไม่พอใจ ไม่ได้แปลว่าทั้ง 5 คนร่วมกันฆ่าแตงโม เป็นคดีปริศนาอย่างในหนัง Death on the Nile เพราะมันไม่มีเหตุผล ไม่มีแรงจูงใจ โดยหลักฐานความเป็นไปได้มากที่สุดคืออุบัติเหตุ ที่เกิดจากความประมาท อาจจะของคนขับเรือ หรือคนทั้งลำเรือ ที่ไม่ใส่ชูชีพ ไม่ระวังตัวเอง และไม่ทันดูแลกัน

การแสดงออกของคนที่รอด อาจมีทั้งสติแตก ตกใจ กลัวโดนรุมโทษ “พาแตงโมไปตาย” หรือรับมือวิกฤติเฉพาะหน้าไม่เป็น ปากคอสั่น จนพูดอะไรโง่ ๆ

แต่แทนที่สังคมไทยจะร่วมกันหาความจริง อย่างมีสติ ให้ความยุติธรรมทุกฝ่าย สิ่งที่เกิดขึ้นคือการตามล่า “หาคนผิด” มาลงโทษให้ได้ ปักใจแล้วว่าต้องมีคนผิด ประกอบกับสื่อไร้จรรยาบรรณ มุ่งขายข่าวอย่างบ้าคลั่ง สร้างดราม่า สร้างปมสงสัย เอาทั้งคนเกี่ยวข้องและไม่เกี่ยวข้อง มาตั้งข้อสันนิษฐาน ขายความเห็นทางร้าย ไม่ว่าอดีตตำรวจหรือทนายดัง ที่บางคนก็เป็น “นักปั่น” มากกว่านักกฎหมาย บางรายก็หิวแสงอยากให้สังคมปรบมือ

ไม่มีประเทศไหนทำอย่างนี้ ที่เอาผู้อยู่ในเหตุการณ์ พยาน หรือผู้ต้องสงสัย มาให้ปากคำทางทีวี ถูกซักไซ้ จ้องจับผิด เชือดเฉือน แล้ว “ลูกขุนออนไลน์” พิพากษา แน่ละ ด้านหนึ่งเป็นเพราะกระบวนการยุติธรรมเสื่อมจนประชาชนไม่เชื่อถือ แต่ก็ไม่ใช่ตั้งศาลเตี้ยกันเอง

ข่าวรัสเซียบุกยูเครน สิ่งที่เห็นชัดเจนคือ การบิดเบนให้ผู้รุกรานเป็นฝ่ายถูก รัสเซียน่าเห็นใจ เพราะยูเครนจะไปเข้านาโต้ สื่อเหล่านี้แม้ไม่ถือเป็นกระแสหลัก แต่ก็สร้างความเชื่อฝังหัว ทั้งศาสดาพันธมิตร กระบอกเสียง กปปส. คสช. และ IO เชียร์ประยุทธ์

ทั้ง ๆ ที่ผู้แทนไทยร่วมลงมติประณามรัสเซีย แต่สื่อที่เชียร์ประยุทธ์ก็ยังด่ายูเครน ด่าอเมริกา ด่าโลกตะวันตก ตลกไหม

รายการ ททบ.5 เลวร้ายถึงขั้นเอาคลิปประท้วง Climate Change ที่ออสเตรีย มาบิดเบือนว่าเป็นเฟคนิวส์ของยูเครน ต้องการใส่ร้ายรัสเซียว่ามีคนตาย แต่ศพกระดุกกระดิกได้

คนพวกนี้ประดิษฐ์วาทกรรม สร้าง conspiracy โทษตะวันตกแทรกแซง มองข้ามความเป็นเอกราช สิทธิที่จะตัดสินใจอนาคตตัวเองของยูเครน ฝ่ายประชาธิปไตยบางคนก็พูดไม่คิด เช่นว่าผู้นำยูเครนโง่ ไม่รู้จักดำเนินนโยบายเอาใจรัสเซีย ทำไมต้องเอาใจ? เขาไม่ใช่ลูกไล่บริวาร

คนไทยชอบโทษเหยื่อ? ยูเครนถูกรุกรานเพราะไม่ทำตัวเป็นเด็กดี ผู้หญิงถูกข่มขืนเพราะแต่งตัวโป๊ หมอถูกรถชนตายคาทางม้าลายเพราะไม่มองซ้ายมองขวาให้ดี

เราอาจพูดได้ว่า อเมริกา นาโต้ ก็ไม่ได้ทำถูกทุกอย่าง แต่ประเทศใหญ่ที่รุกรานประเทศเล็กต้องถูกประณามเป็นอันดับแรก ไม่มีข้อแก้ตัว ไม่สามารถขอความเห็นใจ แต่สื่อไทยและคนไทยจำนวนหนึ่งกลับตะแบง อ้างว่าอเมริกาเคยทำได้ รัสเซียก็ต้องทำได้

ภูมิปัญญาสังคมไทยเป็นเรื่องน่าท้อใจ สังคมแบบไหน ก็มีสื่อแบบนั้น มีผู้นำแบบนั้น แต่โดยรากฐานก็มาจากการครอบงำของอำนาจที่ไม่ต้องการให้ประชาชนคิดเป็น ทั้งระบบการศึกษา วัฒนธรรมประเพณี สื่อสารมวลชน รายการทีวี ไม่ทำให้คนรู้จักคิด พอมีคนพยายามจะคิดต่าง ก็ถูกปราบปรามเป็นพวกล้มล้าง

คนในเพจ “ย้ายประเทศกันเถอะ” ก็เคยพูดอย่างนี้ ถ้าจะเปลี่ยนประเทศไทยต้องใช้เวลาอีกนาน ไม่ใช่แค่รัฐบาล ไม่ใช่แค่ระบอบ มันฝังรากถึงความคิดวัฒนธรรม