กับดักของประวัติศาสตร์ที่ยูเครน

มีคำถามใหญ่ในลักษณะปริศนาทางความคิดหรือ Thought Experiment ที่ตั้งออกมาในระหว่างที่สงครามรุกรานยูเครนของรัสเซียยังดำเนินต่อไปหลังจากการเริ่มสงครามมาได้นานเกือบ 3 สัปดาห์แล้วว่า แต่ละชาติในโลกทั้งที่เกี่ยวข้องโดยตรง และโดยอ้อม หรือชาติเสมอนอกที่ตกเป็นเหยื่อของสถานการณ์ จะรอดพ้นจากกับดักทางประวัติศาสตร์ได้มากน้อยและสวยงามได้อย่างไร

ปมของปัญหาที่แก้ไขยากกว่าปมกอร์เดี้ยนเสียอีก คือว่ายังมีการบ้านปลีกย่อยที่คนที่เกี่ยวข้องยังไม่สามารถที่จะหาทางออกจากสถานการณ์ที่นำพวกเขาไปสู่กับดักที่ตนเองสร้างไว้ได้

เริ่มตั้งแต่นาโต้ของยุโรปตะวันตก ซึ่งสร้างกับดักให้ตนเองด้วยการสร้างนโยบาย “แหย่เสือ” ด้วยการที่พยายามสร้างการปิดล้อมรัสเซียผ่านทางยูเครนหลังจากที่ประสบความสำเร็จในการดึงโปแลนด์และรัฐทางตอนเหนืออย่างลัตเวีย และลิทัวเนียสำเร็จ เพื่อปิดทางออกในยุทธศาสตร์ทางทะเลภาคใต้ของรัสเซีย โดยหวังว่าจะสามารถรุกคืบเข้าไปตั้งขีปนาวุธที่จะตรวจสอบและกดดันรัสเซียไม่ให้ขยายอำนาจเพิ่มเติมได้อีกจากพื้นที่เดิม

ความพยายามของนาโต้เกือบบรรลุเป้าหมายเมื่อยูเครนเล่นด้วย จนกระทั่งยอมขัดแย้งกับรัสเซีย จนกระทั่งรัสเซียต้องหันมาเล่นเกมเสี่ยงรุกรานยูเครนเพื่อปกป้องไม่ให้ยูเครนกลายเป็นฐานตั้งขีปนาวุธของนาโต้ พวกเขาก็งุนงงกับการตอบโต้รัสเซียที่กลายเป็นการโดดเดี่ยวยูเครนโดยปริยาย

ท่าทีของนาโต้ที่ขาดความพร้อมจะทำสงครามกับรัสเซียซึ่งหน้ากลายเป็นผลเสียหายที่จำทำให้ชาติอื่นที่เคยเป็นเขตอิทธิพลของรัสเซียไม่กล้าเล่น “ไพ่นาโต้” ได้อีกในอนาคต เมื่อมองเห็นหายนะที่ยูเครนได้รับ

กับดักของนาโต้ที่ยังหาทางออกไม่ได้นี้เองทำให้ โลกจำต้องทบทวนว่าการเข้าเป็นพันธมิตรของนาโต้อาจจะไม่ใช่คำตอบที่ดีสำหรับชาติขนาดเล็กของยุโรปตะวันออก

สำหรับรัสเซียเองนั้น แม้ว่าจะสามารถได้รับชัยชนะเชิงยุทธศาสตร์เหนือนาโต้ในยูเครน แต่ความเสียหายที่ได้รับในครั้งนี้ น่าจะเป็นกับดักระยะยาวที่ทำให้การพึ่งพาและร่วมมือกันทางเศรษฐกิจกับยุโรปทำได้ยากกว่าเดิม และทำลายโอกาสการฟื้นตัวทางเศรษฐกิจของรัสเซียเองในเวทีโลกลดลงไป กับดักจากการรุกรานยูเครนคราวนี้ น่าจะส่งผลเสียหายมิใช่น้อยต่อรัสเซีย และน่าจะยังไม่มีทางออกที่ดีกว่าเดิมได้อีก

กับดักของชาติในยุโรปนั้นคงไม่ต้องเอ่ยถึงการเน้นจุดอ่อนที่ต้องพึ่งพลังงานจากรัสเซีย และความเสียหายจากการสูญเสียแหล่งทุนส่งออกขนาดใหญ่จะทำให้การฟื้นตัวของเศรษฐกิจของยุโรปยุ่งยากกว่าเดิม ยังไม่สามารถหาทางเลือกที่ดีกว่าที่เป็นอยู่ได้

ส่วนจีนนั้น แม้จะได้รับความเสียหายน้อยที่สุดจากการวางตัวเป็นกลางในกรณียูเครน อาจจะช่วยเร่งการเติบโตและอิทธิพลของจีนเหนือเศรษฐกิจโลกในระยะต่อไปเพิ่มทวีขึ้นอย่างชัดเจน แต่ทางออกจากกับดักของจีนที่ความขัดแย้งระหว่างจีนกับสหรัฐฯ โดดเด่นขึ้นมาเป็นกับดักที่น่ากังวลในอนาคตได้ง่ายกว่าเดิม

ความขัดแย้งของจีนกับสหรัฐฯ ในอนาคต จะเป็นความขัดแย้งของการเปลี่ยนระบบความสัมพันธ์ระดับโลก ที่ยากจะแก้ได้โดยง่าย

กับดักของประวัติศาสตร์เหล่านี้ที่กล่าวมา โดยเฉพาะอย่างหลังสุดล้วนยังไม่มีคำตอบใด ๆ ที่จะทำให้สบายใจมากขึ้นว่า โอกาสของการเกิดสงครามใหญ่ที่จะบานปลายเป็นสงครามโลกได้

อย่างน้อยที่สุดที่เราและชาวโลกได้เห็นคือ สหประชาชาติที่ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อเป็น “ท้าวมาลีวราช” ระงับสงครามขนาดเล็ก ได้กลายเป็น “ง่อย” ไปเสียแล้วในสงครามรุกรานยูเครนที่โจ่งแจ้ง

เพราะความพยายามกล่าวประณามรัสเซียไม่สามารถเกิดขึ้นได้

สงครามใหญ่ในอดีตอย่างในรามายณะ หรือมหาภารตยุทธ์ และสงครามสามก๊ก รวมทั้งสงครามอเล็กซานเดอร์กับอิหร่านโบราณ เป็นปรากฏการณ์ที่ห้ามได้ยาก วีรชนในสงครามอย่างอรชุนที่หาญกล้ารบกับอาจารย์อย่างโทรณาจารย์ และเอาชนะได้  แล้วตามมาด้วยมหาสงครามโลกที่ทำลายโลกในคริสต์ศตวรรษที่ 20 ถึงสองครั้ง อาจจะหยุดยั้งความกระหายเลือดของเทพแห่งสงครามไม่ได้

ถ้าชาติที่เข้าร่วมในมหาสงครามพากดดันพกพาความเชื่ออันเข้มข้นว่า จะชนะในสงคราม  ที่เต็มไปด้วยความเสี่ยง กับดักทางประวัติศาสตร์จะพาโลกไปสู่หายนะได้ในคริสต์ศตวรรษที่ 21นี้ได้

งานเขียนชิ้นนี้ หวังว่าจะมีความผิดพลาดจนไม่น่าเป็นไปได้ครับ